Αίγιο: η ετοιμολογία της λέξης ανάγεται στο ρήμα αΐσσω, που σημαίνει: κινούμαι ορμητικά και έχει σχέση με την ορμή των κυμάτων. Σύμφωνα με τη μυθολογία, πήρε τ΄ όνομα της από την "Αίγα" που θήλαζε τον Δία και ζούσε εδώ. Άλλη άποψη υποστηρίζει, ότι τ΄ όνομα ΑΙΓΙΟ, οφείλεται στον Αιγαία, πατέρα του Θησέα. Πιο ρεαλιστική είναι η άποψη, ότι το Αίγιο πήρε τ΄ όνομα του από την παράλια περιοχή, που ονομάζεται Αιγιαλός. Όμως Αιγιάλεια ονομάστηκε η περιοχή από τον Αιγιαλέα τον βασιλιά της Σικυώνας, που κατείχε την περιοχή από την Σικυώνα μέχρι την Ολυμπία.
  Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήσαν Πελασγοί Αιγιαλείς (περί το 3.000 π.Χ.) Κατά τη βασιλεία του τελευταίου βασιλιά των Αιγιαλέων του Σελινούντα (περί το 1.400 π.Χ.) εισέβαλαν οι Ίωνες από την Αττική, ενώ ο βασιλιάς τους Ίων παντρεύτηκε την κόρη του Σελινούντα Ελίκη. Τους Ίωνες διαδέχτηκαν οι Αχαιοί, γι΄αυτό η περιοχή ονομάστηκε Αχαΐα. Το Αίγιο την εποχή αυτή έφτασε σε μεγάλη ακμή και η φήμη του ήταν τέτοια, ώστε εδώ ο Αγαμέμνονας εκκάλεσε σε Συμβούλιο όλους τους Έλληνες, για ν΄ αποφασίσουν για τον Τρωικό πόλεμο (γύρω στα 1.100 π.Χ.). Άλλωστε εδώ υπήρχε και ο ναός του Ομαγυρίου Διός (προστάτη της Ομήγυρης). Κατ΄ άλλους τότε χτίστηκε ο ναός από τους συγκεντρωθέντες. Το γεγονός αυτό, σηματοδότησε την πρώτη αποικιακή εξόρμηση των Ελλήνων, αποδεικνύει και τη σημαντικότητα της πόλης του Αγίου την εποχή αυτή και τη συμμετοχή του στον Τρωικό πόλεμο.
Κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. η ευρύτερη περιοχή της Αχαΐας χωρίστηκε σε 12 πόλεις με ομοσπονδιακή σχέση μεταξύ τους, ήσαν δε οι εξής: Πελλήνη, Αιγείρα, Αιγές, Βούρα, Ελίκη, Αίγιο, Ρύπες, Πάτρες, Φαρές, Ώλενος, Δύμη, και Τριταία, και είχαν ως θρησκευτικό κέντρο την Ελίκη, όπου θυσίαζαν στον Πανιώνιον Ποσειδώνα. (αυτό ήταν το Κοινό των Αχαιών).Αυτή την εποχή ίδρυσαν δύο αποικίες στην Κάτω Ιταλία, τον Κρότωνα και τη Σύβαρη. Όταν όμως καταποντίστηκε η Ελίκη από τον σεισμό του 373 π.Χ. ορίστηκε το Αίγιο ως θρησκευτικό και αμφικτιονικό κέντρο και εθυσίαζαν τον Ομαγύριο Δία και την Παναχαϊκή Δήμητρα. Έτσι το Αίγιο αναδείχτηκε σε πρωτεύουσα της Ομοσπονδίας αυτής (Αχαϊκή Συμπολιτεία) και όλη η ιστορία συμπίπτει μ΄ αυτής μέχρι το 303 π.Χ. οπότε κατέλαβε το Αίγιο ο Δημήτριος ο Πολιορκητής. Το 287 π.Χ. όμως ιδρύθηκε η Β΄ Αχαϊκή Συμπολιτεία και το Αίγιο μπήκε πάλι σε περίοδο ακμής και ηρεμίας, ως πρωτεύουσα της, μέχρι το 146 π.Χ., που υποδουλώθηκε στους Ρωμαίους. Το 23 μ.Χ. η πόλη καταστράφηκε από ισχυρό σεισμό, γιαυτό και οι Ρωμαίοι δεν εισέπραξαν από το Αίγιο φόρους για 4 χρόνια.
  Κατά τη Βυζαντινή περίοδο το Αίγιο εντάχθηκε πάλι στην ευρύτερη περιοχή της Αχαΐας, χωρίς ιδιαίτερη πρόοδο, (όπως άλλωστε και όλη η Ελλάδα). Κατά τα μέσα 6ου αι. μ.Χ., με την εισβολή των Σλάβων στην Πελοπόννησο, το Αίγιο μετονομάστηκε σε "Βοστίτσα" χωρίς να πάψει ποτέ να έχει και την επίσημη ονομασία του. . Το όνομα Βοστίτσα το κράτησε και κατά τους χρόνους της Φραγκοκρατίας. Το 1209 έγινε έδρα της βαρονίας της περιοχής με διοικητή τον Ούγο ντε Σαρπινύ. Αλλά η Φραγκοκρατία δεν διήρκεσε πολύ αφού το 1422 το κατέλαβε ο δεσπότης του Μυστρά Θεόδωρος Παλαιολόγος, Ο δε Κωνσταντίνος Παλαιολόγος (ο οποίος έμελλε να είναι και ο τελευταίος Βυζαντινός Αυτοκράτορας) υπήρξε Δεσπότης της ευρύτερης περιοχής, λίγο πριν αναχωρήσει για την Πόλη.
  Το 1461 το Αίγιο "έπεσε" στους Τούρκους και αρχίζει μια μακρά περίοδος οπισθοδρόμησης και παρακμής. Κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας η πόλη εξαγροτίστηκε, δεν είχε κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Πύλη, κι έτσι η παρουσία του Τουρκικού στοιχείου εδώ ήταν ασήμαντη. Υπήρξε πάλι ένα μικρό διάστημα - από το 1687 έως το 1715 - που κατελήφθη από τους Ενετούς.
  Κατά τους προεπαναστατικούς χρόνους οι πρόκριτοι και καπεταναίοι μπήκαν στις προετοιμασίες του Έθνους για την Επανάσταση. Και στη διάρκεια του αγώνα οι "Βοστιτσιάνοι" επανειλημμένα νίκησαν τους Τούρκους (ιδίως στην Κουνινά, τα Τρυπιά και τα Βαλημίτικα).Εδώ άλλωστε πάρθηκαν οι σοβαρότερες αποφάσεις για την αρχή του αγώνα, στη περίφημη "Συνέλευση της Βοστίτσας" από 26 έως 30 Ιανουαρίου 1821, στην οποία συμμετείχε και ο Παπαφλέσσας, ως απεσταλμένος της Φιλικής Εταιρείας. Ήταν από τις πρώτες πόλεις που απελευθερώθηκαν. Η όλη πορεία την ιστορίας του Αιγίου είναι σημαντική, αλλά το Αίγιο συνδέεται κυρίως με την Επανάσταση του 1821. Ο Ανδρέας Λόντος ύψωσε πρώτος τη Σημαία της Επανάστασης (κόκκινη με μαύρο σταυρό) την 21 Μαρτίου του 1821. Ο ίδιος αναχαίτισε τα υπολείμματα της στρατιάς του Δράμαλη, μετά τη νίκη στα Δερβενάκια. Ο ίδιος πάλι πρωτοστάτησε στην Επανάσταση της 3ης Σεπτέμβρη 1843, για παραχώρηση Συντάγματος από τον Όθωνα. Ο Δημήτριος Μελετόπουλος, ο Σωτήρης Χαραλάμπης, ο Λέων Μεσσηνέζης, ο Ιωάννης Φεϋζόπουλος και άλλοι Αιγιείς πρωτοστάτησαν και διακρίθηκαν την ίδια εκείνη περίοδο, αλλά και κατά την Οθωνική εποχή.
  Στο τέλος του 19ου αιώνα και μέχρι το Β Π.Π. το Αίγιο, με κύριο εξαγωγικό προϊόν τη σταφίδα, γνώρισε μεγάλη οικονομική και πολιτιστική ακμή και ο τρόπος ζωής των κατοίκων του ακολούθησε τον τρόπο ζωής των κατοίκων των μεγάλων αστικών κέντρων, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης. Όταν δε επισκεύτηκε το Αίγιο ο πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης το 1891, θεσπίστηκαν νόμοι ευνοϊκοί για το εξαγωγικό εμπόριο της σταφίδας. Το διάστημα όμως αυτό το Αίγιο έχασε πολλά από τα στοιχεία της παραδοσιακής του ταυτότητας. Οι ξενόφερτοι τρόποι ζωής, συμπεριφοράς και κουλτούρας, δείγματα οικονομικής ευμάρειας και "κοινωνικής καταξίωσης", έδωσαν στους Αιγιώτες το στίγμα της "μπουρζουαζίας", που χαρακτήριζε και την Ευρώπη (τα βαλς, οι Βεγγέρες, η Βιεννέζικη μουσική και οι μοντέρνοι ήχοι, εξουδετέρωσαν τη γνήσια λαϊκή και παραδοσιακή έκφραση στους χορούς, στα τραγούδια, στο ντύσιμο, κλπ.). Έτσι οι Αιγιώτες, αξιολογώντας ως "περιττά" τα στοιχεία καταγωγής και ταυτότητας τα "πέταξαν".
  Σήμερα, γίνεται μια προσπάθεια να συγκεντρωθούν όλα αυτά στο νεοσύστατο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Αιγίου, που στεγάζεται στο παραδοσιακό και ιστορικό σπίτι του Αναστασίου Λόντου. Στην Αγία Κυριακή, μπορεί κανείς να επισκεφτεί το εξοχικό σπίτι του Ανδρέα Λόντου ( που σώζεται, όπως ήταν εκείνα τα χρόνια το ισόγειο), καθώς και το εξοχικό του Σωτήρη Χαραλάμπη (που σώζεται με τους στάβλους του, από την εποχή του '21).
  Τα δε στοιχεία της ιστορικής ταυτότητας της πόλης κατά την αρχαιότητα, της πρωτεύουσας της Αχαϊκής Συμπολιτείας (του Αιγίου και όχι της Βοστίτσας, που είναι ονομασία καθαρά σλαβική και σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να προβάλλεται σε βάρος της πανάρχαιας ονομασίας της πόλης ΑΙΓΙΟΝ), μπορεί κανείς να θαυμάσει στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αιγίου, που στεγάζεται στο καλλιτέχνημα του Ερνέστου Τσίλερ (παλαιά αγορά).
  Βάνα Μπεντεβή